Astronomi, gök cisimlerini ve fenomenlerini inceleyen bilimdir. Kökleri Mezopotamya, Mısır, Hindistan, Çin ve Yunanistan’ın erken medeniyetlerine kadar uzanan en eski bilimdir.
Astronomi
Astronomi zamanı uzun ve büyüleyici bir tarihtir. En eski astronomlar, mevsimleri kovuşturmak ve Nil Nehri’nin taşmasını anlamak için yıldızları kullanan eski Mısırlılardı. Babilliler de gezegenlerin konumlarını hesaplamak için bir takım matematiksel teknik geliştirerek astronomiye mühim katkılarda bulundular.
MÖ 5. yüzyılda Yunan felsefeci Pisagor, Dünya’nın bir küre bulunduğunu ve öteki gezegenlerin Güneş’in çevresinde döndüğünü öne sürdü. Bu kuram sonrasında Güneş, Ay ve yıldızların Dünya’nın çevresinde dönen kristal kürelere bağlı bulunduğunu da öne devam eden Aristoteles tarafınca geliştirildi.
16. yüzyılda Nicolaus Copernicus, Dünya’nın Güneş çevresinde döndüğü güneş sisteminin güneş merkezli bir modelini önerdi. Bu model sonrasında Galileo Galilei ve Johannes Kepler’in gözlemleriyle doğrulandı.
18. yüzyılda Sir Isaac Newton, gezegenlerin hareketini tahmin etmek için matematiksel bir çerçeve elde eden hareket ve evrensel çekim yasalarını geliştirdi.
19. yüzyılda gökbilimciler Samanyolu’nun ötesinde başka galaksilerin varlığını keşfettiler ve evrenin genişlemesini incelemeye başladılar.
20. yüzyılda gökbilimciler güneş sistemini ve yıldızları keşfetmek için feza araçları fırlattılar. Ek olarak yeni gezegenler, uydular ve kuyruklu yıldızlar keşfettiler ve evrenin oluşumu ve evrimi hakkındaki daha çok şey öğrendiler.
Astronominin Dalları
Astronomi, aşağıdakiler de dahil olmak suretiyle bir takım dala ayrılır:
- Gözlemsel astronomi, gök cisimlerinin teleskop ve öteki aletlerle gözlenerek incelenmesidir.
- Kuramsal astronomi, gök cisimlerinin davranışlarını yöneten fizyolojik yasaların incelenmesidir.
- Astrofizik, gök cisimlerinin ısı, kütle ve terkip şeklinde fizyolojik özelliklerini inceleyen bilim dalıdır.
- Gezegen bilimi, güneş sistemindeki gezegenleri, uyduları ve öteki nesneleri inceleyen bilim dalıdır.
- Star astronomisi, yıldızların oluşumu, evrimi ve ölümü dahil olmak suretiyle yıldızları inceleyen bilim dalıdır.
- Galaktik astronomi, galaksilerin yapısı, evrimi ve etkileşimleri de dahil olmak suretiyle galaksilerin incelenmesidir.
- Kozmoloji, evrenin kökenini, evrimini ve geniş ölçekli yapısını inceleyen bilim dalıdır.
Astronominin Araçları
Gökbilimciler evreni incelemek için muhtelif araçlar kullanırlar, bunlar içinde şunlar bulunur:
- Teleskoplar gök cisimlerini gözlemlemek için kullanılır. Teleskoplar muhtelif ebat ve şekillerde gelir ve Ay’dan evrenin en uzak noktalarına kadar olan cisimleri gözlemlemek için kullanılır.
- Spektrometreler gök cisimlerinden gelen ışığı çözümleme etmek için kullanılır. Spektrometreler yıldızların ve galaksilerin kimyasal bileşimini belirlemek ve sıcaklıklarını ve hızlarını ölçmek için kullanılabilir.
- Radyo teleskopları gök cisimlerinden gelen radyo dalgalarını gözlemlemek için kullanılır. Radyo teleskopları optik teleskoplar tarafınca görülemeyecek kadar uzaktaki ya da fazlaca sönük olan cisimleri incelemek için kullanılır.
- X-ışını teleskopları, gök cisimlerinden gelen X-ışınlarını gözlemlemek için kullanılır. X-ışını teleskopları, kara delikler ve nötron yıldızları şeklinde fazlaca sıcak olan cisimleri incelemek için kullanılır.
- Gama ışını teleskopları gök cisimlerinden gelen gama ışınlarını gözlemlemek için kullanılır. Gama ışını teleskopları gama ışını patlamaları ve kuasarlar şeklinde fazlaca enerjik olan cisimleri incelemek için kullanılır.
Kainat
Kainat, bütün feza ve vakit dahil olmak suretiyle mevcud her şeydir. Evrenin ortalama 13,8 milyar yaşlarında olduğuna ve devamlı genişlediğine inanılmaktadır.
Kainat, her biri milyarlarca star içeren fazlaca sayıda galaksiden kaynaklanır. Samanyolu bizim ev galaksimizdir ve bir öbek
| Antet | Yanıt |
|---|---|
| Astronomi, yıldızlar, gezegenler, aylar, kuyruklu yıldızlar ve asteroitler şeklinde gök cisimlerinin ilmi çalışmasıdır. Ek olarak evrenin kökeni ve evriminin incelenmesini de ihtiva eder. | |
| II. Astronomi | Astronomi biliminin zamanı, insanların gece gökyüzünü gözlemleyerek yıldızların ve gezegenlerin hareketleri hakkındaki tahminlerde bulunmaya başladıkları fazlaca eski zamanlara dayanır. |
| III. Astronominin Dalları | Astronominin birçok değişik dalı vardır, bunlardan bazıları şunlardır: |
| IV. Astronominin Araçları | Gökbilimciler evreni incelemek için teleskoplar, uydular ve bilgisayarlar şeklinde muhtelif araçlar kullanırlar. |
| V. Kainat | Kainat, bütün feza ve vakit dahil olmak suretiyle mevcud her şeydir. Galaksilerden, yıldızlardan, gezegenlerden, aylardan, kuyrukluyıldızlardan ve asteroitlerden kaynaklanır. |
II. Astronomi
Astronomi zamanı en eski medeniyetlere kadar uzanır. Eski insanoğlu gece gökyüzünü gözlemler ve yıldızların ve gezegenlerin konumları hakkındaki notlar alırlardı. Ek olarak Güneş ve Ay’ın hareketlerine dayalı takvimler de geliştirdiler.
16. yüzyılda Nicolaus Copernicus, Dünya’nın Güneş’in çevresinde değil, Güneş’in Dünya çevresinde döndüğünü öne sürdü. Bu o zamanlar köktencilik bir fikirdi, sadece sonucunda güneş sisteminin güneş merkezli modelinin geliştirilmesine yol açtı.
17. yüzyılda Galileo Galilei, bir teleskop kullanarak gece gökyüzünün birkaç mühim gözlemini yapmış oldu. Ay’ın düz olmadığını, dağlar ve vadiler içerdiğini keşfetti. Ek olarak Jüpiter’in dört uydusu bulunduğunu ve Venüs’ün Ay şeklinde evreleri bulunduğunu keşfetti.
18. yüzyılda Isaac Newton hareket yasalarını ve evrensel çekimi geliştirdi. Bu yasalar gezegenlerin ve uzaydaki öteki nesnelerin hareketlerini açıklamaya destek oldu.
19. yüzyılda gökbilimciler Uranüs ve Neptün şeklinde yeni gezegenler keşfettiler. Ek olarak Samanyolu’nun evrendeki birçok galaksiden yalnız biri bulunduğunu keşfettiler.
20. yüzyılda gökbilimciler evrenin genişlemesi ve Büyük Patlama şeklinde daha da şaşırtıcı keşiflerde bulundular. Ek olarak Ay ve Mars’a feza aracı gönderdiler ve uzaya daha da derinlere bakmamızı elde eden teleskoplar fırlattılar.
Astronomi zamanı uzun ve büyüleyici bir tarihtir. İnsan merakı ve keşfinin hikayesidir ve bugün hala yazılmakta olan bir hikayedir.
III. Astronominin Dalları
Astronomi, her biri evrenin incelenmesinin değişik bir yönüne odaklanan birkaç dala ayrılır. Bu dallar şunları ihtiva eder:
-
Fizyolojik astronomi
-
Evrendeki nesnelerin kütle, ebat ve terkip şeklinde fizyolojik özelliklerinin incelenmesi.
-
Evrendeki nesnelerin yörüngeleri ve yörüngeleri şeklinde hareketlerini inceleyen bilim.
-
Evrendeki nesnelerin, mesela kütle çekimi ve elektromanyetizma şeklinde, birbirleriyle olan etkileşimlerini inceleyen bilim dalı.
-
-
Star astronomisi
-
Yıldızların oluşumu, evrimi ve ölümü dahil olmak suretiyle yıldızların incelenmesi.
-
Yıldızların parlaklık, ısı ve kütle şeklinde özelliklerini inceleyen bilim dalı.
-
Çift yıldızlar ve star kümeleri şeklinde yıldızlar arasındaki etkileşimlerin incelenmesi.
-
-
Gezegensel astronomi
-
Gezegenlerin oluşumu, evrimi ve atmosferleri de dahil olmak suretiyle gezegenlerin incelenmesi.
-
Gezegenlerin büyüklük, kütle ve kesafet şeklinde özelliklerini inceleyen bilim dalı.
-
Gezegen sistemleri ve planetesimaller şeklinde gezegenler arasındaki etkileşimlerin incelenmesi.
-
-
Galaktik astronomi
-
Galaksilerin oluşumu, evrimi ve yapısı dahil olmak suretiyle incelenmesi.
-
Galaksilerin büyüklük, kütle ve parlaklık şeklinde özelliklerini inceleyen bilim dalı.
-
Galaksiler arası çarpışmalar ve birleşmeler şeklinde etkileşimlerin incelenmesi.
-
-
Kozmoloji
-
Evrenin bir tüm olarak kökeni, evrimi ve yapısının incelenmesi.
-
Evrenin yaşı, büyüklüğü, genişleme hızı şeklinde özelliklerinin incelenmesi.
-
Kainat ile içindekiler, mesela karanlık madde ve karanlık enerji arasındaki etkileşimlerin incelenmesi.
-
IV. Astronominin Araçları
Astronomi, evrenin ve içerisinde mevcud nesnelerin incelenmesidir. Evreni incelemek için astronomlar teleskoplar, uydular ve bilgisayarlar şeklinde muhtelif araçlar kullanırlar.
Teleskoplar, uzaydaki nesneleri daha net görülebilmeleri için büyütmek için kullanılır. Her biri kendine has özelliklere haiz birçok değişik teleskop türü vardır. Birtakım teleskoplar gece gökyüzündeki nesneleri gözlemlemek için tasarlanırken, ötekiler güneş sistemindeki nesneleri incelemek için kullanılır.
Uydular, uzaydan kainat hakkındaki veri toplamak için kullanılır. Uydular, uzaydaki nesneleri gözlemlemek, evrenin özelliklerini ölçmek ve verileri Dünya’ya geri iletmek için kullanılabilir.
Bilgisayarlar evrenle alakalı verileri depolamak ve çözümleme etmek için kullanılır. Bilgisayarlar ek olarak evrenin modellerini kurmak ve astronomik vakaları simüle etmek için de kullanılır.
Gökbilimciler evreni incelemek için muhtelif araçlar kullanırlar ve bu araçlar bizlere uzayın ve içerisinde mevcud nesnelerin enginliği hakkındaki fazlaca şey öğrenmemizde destek olmuştur.
V. Kainat
Kainat, en minik atom altı parçacıktan en büyük galaksiye kadar mevcud her şeydir. Oldukça sayıda star, gezegen, ay, kuyruklu star ve asteroitten kaynaklanır. Kainat ek olarak muhtelif gazlara, toza ve radyasyona da ev sahipliği yapar.
Kainat devamlı genişliyor ve sonsuza dek genişlemeye devam edeceği düşünülüyor. Sadece evrenin sonucunda kendi içerisine çökmesi de olası. Bilim insanları uzun solukta evrene ne olacağından güvenilir değiller sadece daha fazlasını öğrenmek için devamlı olarak evreni inceliyorlar.
Kainat uçsuz bucaksız ve esrarlı bir yerdir ve onun hakkındaki hâlâ bilmediğimiz fazlaca şey vardır. Sadece bilim adamları kainat hakkındaki devamlı yeni şeyler öğreniyor ve onu incelemek için daima yeni yollar arıyorlar.
VI. Yıldızlar
Yıldızlar, kendi kütle çekimleri tarafınca bir arada tutulan parlak gök cisimleridir. Evrendeki en büyük kütleli cisimlerdir ve evrendeki öteki bütün cisimleri gerçekleştiren elementleri yaratmaktan sorumludurlar. Yıldızlar, bulutsu adında olan gaz ve toz bulutlarında doğarlar. Bu bulutlar çökerken ısınırlar ve parlamaya başlarlar. Yıldızın merkezindeki ısı ve tazyik, nükleer füzyonun meydana gelmesine yol açar ve bu da fer ve sıcaklık benzer biçimde enerji açığa çıkarır.
Yıldızlar muhtelif boyutlarda ve renklerde gelir. En minik yıldızlara cüce yıldızlar, en büyük yıldızlara ise süper devler denir. Bir yıldızın rengi sıcaklığına bağlıdır. Mavi yıldızlar en sıcakken, kırmızı yıldızlar en soğuk olanlardır.
Yıldızlar sınırı olan bir müddet yaşarlar. Bir yıldızın ömrü kütlesine bağlıdır. Büyük kütleli yıldızlar, daha azca kütleli yıldızlardan daha kısa zaman yaşarlar. Bir star öldüğünde, ya bir beyaz cüceye, bir nötron yıldızına yahut bir kara deliğe çökebilir.
Yıldızlar, Dünya’daki hayat için önemlidir zira hayatı olası kılan fer ve ısıyı sağlarlar. Yıldızlar olmadan Dünya, hayatın var olamayacağı soğuk ve karanlık bir yer olurdu.
VII. Gezegenler
Bir gezegen, bir yıldızın yörüngesinde dönen ve kendi yerçekimine haiz olacak kadar büyük, sadece nükleer füzyona niçin olacak kadar büyük olmayan bir gök cismi. Güneş sistemimizde sekiz gezegen vardır: Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün.
Gezegenler iki ana kategoriye ayrılır: karasal gezegenler ve gaz devleri. Karasal gezegenler, Güneş’e yakın konumlanmış minik, kayalık gezegenlerdir. Gaz devleri, Güneş’ten daha uzakta konumlanmış büyük, gazlı gezegenlerdir.
Karasal gezegenler Merkür, Venüs, Dünya ve Mars’tır. Bu gezegenler kaya ve metalden kaynaklanır ve nispeten ince bir atmosfere sahiptirler. Gaz devleri Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’dür. Bu gezegenler hidrojen ve helyumdan kaynaklanır ve kalınca bir atmosfere sahiptirler.
Gezegenler önemlidir zira bizlere yaşanacak bir yer sağlarlar. Dünya, güneş sistemimizde hayatı desteklediği malum tek gezegendir. Öteki gezegenler insan hayatı için müsait değildir, sadece hemen hemen keşfetmediğimiz hayat formlarına ev sahipliği yapabilirler.
Gezegenler ek olarak güneş sistemimizin zamanı hakkındaki bizlere data verebildikleri için de önemlidir. Gezegenleri inceleyerek güneş sisteminin iyi mi oluştuğunu ve zamanla iyi mi evrimleştiğini öğrenebiliriz.
Gezegenler evrenimizin büyüleyici bir parçasıdır. Onlar bir merak ve esin deposudur ve hemen hemen çözmeye başladığımız bir gizem olmaya devam etmektedirler.
Aylar
Ay, bir gezegenin yörüngesinde dönen naturel bir uydudur. Dünya’nın bir uydusu vardır, buna Ay denir. Güneş sistemimizdeki öteki gezegenlerin de Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün şeklinde uyduları vardır. Birtakım uydular fazlaca büyüktür, mesela güneş sistemimizdeki en büyük uydu olan Ganymede. Öteki uydular fazlaca küçüktür, mesela Mars’ın uydularından önde gelen Deimos.
Aylar, kaya, buz ve toz şeklinde değişik malzemelerden oluşabilir. Ek olarak küresel, gayri muntazam ya da uzunlamasına şeklinde değişik şekillere haiz olabilirler. Aylar, gezegenlerinin çevresinde dairesel bir yörüngede ya da eliptik bir yörüngede şeklinde değişik şekillerde dönebilirler.
Uydular bir gezegenin evriminde mühim bir rol oynayabilir. Bir gezegeni asteroitlerden ve kuyruklu yıldızlardan gelen darbelerden korumaya destek olabilirler. Ek olarak bir gezegenin dönüşünü dengelemeye destek olabilirler.
Aylar, güneş sistemimizin büyüleyici bir parçasıdır. Onlar bir merak ve esin deposudur. Hala aylar hakkındaki öğreniyoruz ve onlar hakkındaki bilmediğimiz fazlaca şey var.
IX. Kuyrukluyıldızlar ve Asteroitler
Kuyrukluyıldızlar ve asteroitler, Güneş’in çevresinde dönen iki tür minik gövdedir. Kuyrukluyıldızlar buz, toz ve kayadan kaynaklanır ve uzun, akan kuyrukları vardır. Asteroitler kaya ve metalden kaynaklanır ve gezegenlerden daha küçüktürler.
Kuyrukluyıldızlar ve asteroitler, Neptün’ün yörüngesinin ötesindeki iki feza bölgesi olan Kuiper Kuşağı ve Oort Bulutu’nda bulunur. Kuyrukluyıldızlar ek olarak iç güneş sisteminde de bulunabilir, sadece çoğu zaman dış güneş sistemine dönmeden ilkin orada yalnızca kısa bir müddet bırakılırlar.
Bir kuyrukluyıldız Güneş’e yaklaştığında, Güneş’ten gelen sıcaklık kuyrukluyıldızdaki buzun buharlaşmasına yol açar. Bu buğu Dünya’dan görülebilen uzun, akan bir kuyruk oluşturur. Asteroitlerin kuyrukları yoktur ve çoğu zaman Güneş’e yaklaşmazlar.
Kuyrukluyıldızlar ve asteroitler Dünya için tehlikeli olabilir. Bir kuyrukluyıldız ya da asteroit Dünya’ya çarparsa fazlaca fazla hasara yol açabilir. 66 milyon sene ilkin Dünya’ya çarpan bir asteroitin çarpmasının dinozorların neslinin tükenmesine niçin olduğuna inanılıyor.
Kuyrukluyıldızlar ve asteroitler, gökbilimciler tarafınca teleskoplar kullanılarak incelenir. Teleskoplar, kuyrukluyıldızları ve asteroitleri gözlemlemek ve boyutlarını, şekillerini ve yörüngelerini ölçmek için kullanılabilir.
Kuyrukluyıldızlar ve asteroitler, bizlere güneş sisteminin zamanı hakkındaki data verebildikleri için incelenmesi ihtiyaç duyulan mühim nesnelerdir. Ek olarak bizlere gezegenlerin oluşumu ve Dünya’daki hayatın evrimi hakkındaki da data verebilirler.
S: Astronomi nelerdir?
A: Astronomi, yıldızlar, gezegenler, uydular, kuyrukluyıldızlar, asteroitler ve galaksiler de dahil olmak suretiyle evreni ve içerisindeki her şeyi inceleyen bilim dalıdır.
S: Astronominin değişik dalları nedir?
A: Astronomi biliminin değişik dalları şunlardır:
- Star astronomisi: Yıldızların incelenmesi
- Gezegensel astronomi: Gezegenlerin incelenmesi
- Güneş sistemi astronomisi: Güneş sisteminin incelenmesi
- Galaktik astronomi: Galaksilerin incelenmesi
- Kozmoloji: Evrenin bir tüm olarak incelenmesi
S: Astronomide kullanılan araçlar nedir?
A: Astronomide kullanılan araçlardan bazıları şunlardır:
- Teleskoplar: Uzaydaki nesneleri gözlemlemek için kullanılır
- Radyo teleskopları: Uzayda radyo dalgaları yürüyerek nesneleri gözlemlemek için kullanılır
- Spektrometreler: Uzaydaki nesnelerin yaymış olduğu ışığı ölçmek için kullanılır
- Feza aracı: Uzaydaki nesneleri keşfetmek için kullanılır
0 Yorum